Ülkemizde kurulu olan yerli firmalarımızın ürettiği akıllı telefonların, aslında önemli ölçüde yurt dışından alınan parçalardan oluştuklarını biliyoruz. Yani hiçbir Türkiye menşeili firma %100 yerli telefon üretemiyor. Bunun için prosedürcisinden sensörlerine kadar tüm birimlerini aynı çatı altında üretmek gerekiyor. Yerli üreticilerimizin hepsi, bu parçaların büyük kısmını Çin’deki firmalardan ithal ediyor. Hatta bazı durumlarda ithal edilen şey direkt olarak telefonun kendisi olup, üzerine yerli bir firmanın logosu basılıyor.
Bunları anlatmamızın sebebi yerli firmaları karalamak değil kuşkusuz. Hatta daha fazla söz konusu yerlilik oranının arttığını vurgulamak, daha da önemlisi firmaları ürettikleri ve sattıkları ürünler konusu ile ilgili daha açık ifadeler kullanmaya teşvik etmek. Karşılıklı güvenin saplandığı bir yerli pazar, küresel rekabet gücü olan firmaları yalnız böyle meydana getirebilir. Bunun en iyi örnek olaraki ikisi de Çinli olan Huawei ve Xiaomi’de görüyoruz. Çin konusu ve yerli üretime neden değindiğimizi de birazdan daha iyi anlayacaksınız.
Reddit platformunda yayınlanan bir içerikte, Qanas1410 adlı bir kullanıcı (Reddit anonim bir programcılık platformudur), Türkiye’deki seyahati sırasında kullandığı LG Nexus 4’ün bozulduğunu, hemen gidip yeni bir telefon aldığını anlatıyor. Satın aldığı Casper Via M2’ye 100 dolar ücret ödeyen turist, bu fiyata rağmen sunulan performanstan etkilendiğini dile getiriyor.
Reddit’teki etkinliklerine bakılırsa program işinde bir uzman olan turist, bozulan LG Nexus 4 cihazını da esasen sonradan yüklediği özel bir Android ROM’u ile kullanıyormuş. Yeni aldığı Casper Via M2’ye de ROM yüklemek isteyince cihazın programsal ve donanımsal ayrıntılarını araştırmaya başladığını söylüyor. İşte işler bu aşamadan sonra garipleşiyor.
Via M2’ye bir güvenlik duvarı uygulaması kuran turist, böylece “fans.tinno.com” adında bir kötücül programla karşılaşıyor. Bu programın ne işe yaradığını araştıran kullanıcı, Çin’deki serverlara, kullanıcıların ruhu bile duymadan veri aktaran bir uygulama olduğunu görüyor. Üstelik bu uygulama, cihazın fabrika çıkışlı durumunda önyüklü olarak geliyor.
Asya’da bulunan mahalli firmalar tarafından üretilen Wiko U Feel Prime, Blue Life One X, Yu Yureka Black adındaki cihazlara fazlasıyla benzeyen Casper Via M2, turistin dikkatini iyice çekmeyi başarıyor. Cihaza istediği ROM’u yüklemek için de bahsi geçen benzer cihazlar için uygulanan yöntemlerin işe yaradığından bahsediyor.
Geçtiğimiz yıl OnePlus’ın ürettiği telefonlara takip programı yükleyip, izinsiz kullanıcı verilerini kendi serverlarında topladığını itiraf etmesiyle dünya bu tip olayları konuşmuştu. Bir diğer ülkedeki bir diğer firma sizin hakkınızda veri topluyor, yani hakkınızdaki her şeyi öğrenmek istiyor. Daha da abartılı ama gerçek bir örnek verecek olursak, bazı durumlarda en son öğünde ne yediğinizi zor anımsarken bu veriler sizin günde kaç adım attığınızı biliyor. Verilere sahip olanların yapamayacakları iş netlikle yok.
Asıl olaya geri dönelim. Çin merkezli şirket Tinno Mobile, yukarıyada bahsetmiş olduğumuz Wiko, Blu Life ve Yu Yureka gibi firmaların üreticisi. Bu ilişkiyi Apple’ın telefonlarını -büyük ihtimalle adını ilk defa veya seyreken duyduğunuz- TSMC’de üretmesine benzetebiliriz. Elbette Casper’ın Via M2’yi de yine Tinno ile anlaşıp ürettirmesi, ülkemize gelen cihazların dış kasalarında bazı özgün dokunuşlar yapıp satması da mümkün. Ticaret bu tip kurallara her zaman açık, Apple da telefonlarını Çin’de üretiyor. Bu kötü bir şey değil; kötü olan şey, cihazların içindeki programların ulaştıkları, sürekli gizli biçimde iletişim kurdukları yer. Birisi size telefon üretip satarak hem paranızı hem de bilgilerinizi çalıyor.
Casper, bu iddialara dair resmi bir açıklama yapmadı. Firmanın bu programın ve bilgi akışının farkına varmamış olması olasılıki az da olsa mevcut. Yine de yasalara aykırı bir durum olduğunu bilmek, sıklıkla hatırlatmak, üzerinde durmak, sorgulamak gerekiyor. Aksi takdirde gerçekten yerli üretim yapan, dürüstlük temeline dayanan ilişkilerle tüketicisine seslenen yerli firmaları görmek çok zor olacaktır. Casper haricinde diğer yerli üreticilerden de konuya dair açıklama gelmesi, onlar adına güvenilir zeminin temelini atacaktır.
Konu ile ilgiliki gelişmeleri sizin için takip edip aktaracağız.